ردیف موسیقی ایرانی چیست؟ آیا شما با ردیف موسیقی ایرانی آشنایی دارید؟ ردیف موسیقی ایرانی شامل مجموعه ای از ملودی های سنتی در موسیقی ایرانی می باشد که در روایت های آوازی و مختلف سازی با یک نظم و ترتیب خاصی در آوازها و دستگاه های متفاوتی دسته بندی شده اند. به بیان دیگر می توان گفت که ردیف موسیقی جهت دسته بندی کردن گوشه ها می باشد تا آموزش دادن گوشه ها را به شیوه تکرار میسر سازد. در این مقاله ردیف موسیقی ایرانی را بررسی می کنیم.
ردیف موسیقی ایرانی چیست؟
گفتیم که ردیف موسیقی ایرانی در واقع شامل یک مجموعه ای از ملودی های سنتی در هنر موسیقی ایرانی می باشد که در روایت های آوازی و مختلف سازی به صورت کاملاً منظم و مرتب در آوازها و دستگاه های متفاوتی دسته بندی شده اند. به بیان دیگر ردیف موسیقی جهت دسته بندی کردن گوشه ها انجام می شود، تا به این ترتیب آموزش دادن گوشه ها را با یک شیوه تکرار میسر سازد. ردیف موسیقی ایرانی به صورت دو بخش اصلی و فرعی است که قسمت اصلی آن شامل ۷ دستگاه می باشد که هر کدام از این دستگاه ها طرفداران ویژه و خاص خودشان را دارند. این هفت دستگاه بیش تر نواحی ایران را در بر گرفته اند و عبارتند از:
-
دستگاه شور
بسیاری از آهنگ هایی که در جشن ها می شنویم در دستگاه شور ساخته می شوند. همان طور که از نام این دستگاه پیداست موسیقی که در آن ساخته می شود پر از شور و انرژی است و یکی از دستگاه های بزرگ در موسیقی ایرانی محسوب می شود. حال و هوای دستگاه شور به موسیقی منطقه مازندران بسیار نزدیک است و این دستگاه موسیقی گسترده تر از انواع دیگر دستگاه های موسیقی ایرانی است، زیرا هر کدام از این دستگاه ها دارای تعدادی الحان و آوازهای فرعی می باشد. اما شور به غیر از آوازهای فرعی ملحقاتی دارد که هر کدام از آن ها به تنهایی و به صورت مستقل هستند.
-
دستگاه همایون
دستگاه همایون مجلل، آرام و باشکوه و در بین آن بسیار دلفریب و زیبا است.
-
دستگاه ماهور
ماهور طبیعی ترین اساس موسیقی فرنگی و طبیعی ترین گام است و آوازی است که با ابهت، وقار و شوکت خاصی به مخاطب القا می کند. در این دستگاه آهنگساز برای بیان کردن دلیری ها و شجاعت ها از این آوازها استفاده می کند.
-
دستگاه سه گاه
نغمه های قدیمی ایران در دستگاه سه گاه است که نام آن در بسیاری از کتاب های تاریخ موسیقی نیز ذکر شده است. این دستگاه ریشه ایرانی دارد و در میان ترک ها بسیار استفاده می شود.
-
دستگاه چهارگاه
پیوستگی خاصی بین دستگاه سه گاه و چهارگاه وجود دارد و می توان گفت نماینده کامل و جامع از کلیه صفات و حالات موسیقی ایرانی می باشد.
-
دستگاه راست پنج گاه
این دستگاه کم تر از همه دستگاه ها اجرا می شود. بسیاری از موسیقی دانان نیز بر این عقیده هستند که دستگاه راست پنج گاه تنها جهت تعلیم می باشد. راست پنجگاه نوعی ترکیب است که از دیگر مقام ها و در این نوع آواز به تمام مقام ها وارد می شود. بنابراین می توان کلیه احساساتی که در دستگاه های مختلف موسیقی ایرانی وجود دارد را با راست پنج گاه ایجاد کرد. چون یک آواز کامل است و دارای تمام صفات و حالات آوازهای دیگر می باشد.
-
دستگاه نوا
دستگاه نوا از دیگر دستگاه های هفت گانه در موسیقی ایرانی می باشد که آغازی در حد اعتدال، متوسط و ملایم است. یعنی می توان گفت نه زیاد حزن انگیز نه زیاد شاد است. نوا را نوعی آواز خوب تعریف کرده اند که معمولاً در پایان مجالس نواخته می شود. بسیاری از اشعار عارفانه از جمله اشعار حافظ و سعدی را برای دستگاه نوا انتخاب می کنند چون تاثیر بسیار زیاد و فوق العاده بر روی مخاطب ایجاد می کند.
ردیف های موسیقی در دستگاه های ایرانی به موارد زیر تقسیم می شوند:
- ردیف میرزا عبدالله
- ردیف میرزا حسین قلی
- ردیف موسی معروفی
- ردیف منتظم الحکما
- ردیف آوازی عبدالله دوامی
سخن پایانی
در این مقاله دستگاه های موسیقی ایرانی را بررسی کردیم. به طور کلی هفت دستگاه در موسیقی سنتی ایرانی با نام های دستگاه نوا، دستگاه راست پنج گاه، چهارگاه، سه گاه، ماهور، همایون و دستگاه شور وجود دارد که ویژگی های هر کدام را به صورت جداگانه معرفی کردیم. جهت آگاهی از دستگاه های هفت گانه موسیقی سنتی ایرانی و ویژگی های هر کدام به سایت ترنیم مراجعه کنید.
دیدگاه‌ها